Steeds meer bezoekers worden naar het Nederlands Steendrukmuseum in Valkenswaard getrokken. Afgelopen jaar zelfs een recordaantal. Door de aanpak, het beleid, de theorie, de praktijk en het enthousiasme van de vrijwilligers.
‘Carolus’ is het voormalige kloostergebouw aan de Oranje Nassaustraat in Valkenswaard. Het werd geopend in 1930 als ziekenhuis. Daarna kreeg het vele bestemmingen. Op dit moment is in dit Museumkwartier onder meer het Nederlands Steendrukmuseum gevestigd. Door de positieve kritieken van de afgelopen maanden alleszins de moeite waard om eens te gaan kijken hoe men dat voor elkaar kreeg.
Van de vele tientallen vrijwilligers zijn er drie aan het werk in de drukkerij: Peter Ceelen, Theo van ’t Klooster en Toon Nies. Collega John komt ook even een hand geven.
Behoud van oude techniek
“We houden een techniek in leven”, vertelt Peter Ceelen, een van de vrijwilligers. “Een traditie, waarmee iedereen tegenwoordig nog te maken heeft. Steendruk is offset geworden en alle drukwerk dat je in de bus krijgt is offset, voortgekomen uit de steendruk.” Volgens Ceelen waarderen de mensen het behoud van deze oude techniek. “Bovendien voelt het hier aan als een huiskamer, waar iedereen graag bij elkaar komt”, vertelt John, een andere vrijwilliger. “We stralen uit dat we met bezoekers onze techniek graag willen delen.” Het Nederlands Steendrukmuseum heeft bovendien als troef dat het beschikt over veel achtergrondinformatie en over de praktische toepassing. Theorie en praktijk komen hier samen.
Tekst gaat verder onder de foto
Alle drukpersen werken nog. Het kleine wonder dat onder de pers gebeurt, wordt hier gedemonstreerd, met behulp van water, vet en druk. Peter gaat bij een dikke rechthoekige steen staan, waarop een afbeelding is aangebracht met zwarte inkt. “Je begint met een zwart vlak en daarin spaar je dingen uit of kras je lijnen weg. Het zwart maken gebeurde met vloeibaar of vast zwart krijt. Hier staan we bij een experiment waarbij we zwarte autolak gebruiken.”
Met de tijd meegaan
Terecht meldt de vrijwilliger dat het museum niet stil staat, maar ook probeert om met de tijd mee te gaan. Tenslotte komen sinds jaren ook verschillende leerlingen van Were Di een aantal weken naar hier om het hele proces van steendruk zelf te doorlopen. Een belangrijk aspect dus, dat ook bijdraagt tot de naamsbekendheid van het museum, net als workshops en verjaardagsfeestjes.
Dan neemt vrijwilliger Theo van ’t Klooster het stokje over en laat zien hoe je het drukvlak van een gebruikte steen weer kunt schoonslijpen. De steen wordt vochtig gemaakt en Theo strooit er wat carborundumpoeder op. Hij begint met behulp van een andere druksteen, die omgekeerd op de onderste wordt gelegd, draaiende bewegingen te maken, om de tekening helemaal weg te slijpen. “Sommige stenen hier hebben museale waarde”, vertelt Theo. “De kalkzandstenen komen uit groeven in Beieren en gaan zeker nog wel honderd keer mee.”
Tekst gaat verder onder de foto
Kunstenaar Toon Nies heeft zelf een tekening gemaakt op een steen en legt daar een hagelwit stuk papier op. Dan komt er een beschermplaat overheen, voorzien van schapenvet. Hij haalt een grote hendel naar beneden en draait dan aan de zijkant aan een zwengel. Hierdoor beweegt de steen langzaam door de pers. Als hij er bijna doorheen is, wordt de steen weer teruggedraaid en haalt Toon met beleid het witte papier van de steen af. “Kijk, dit is het resultaat. Ik ben nog niet tevreden, want dit ronde vlak is niet mooi genoeg voorzien van inkt, dus ik ga het nog eens herhalen”, legt Toon uit.
Zelf tekenen en drukken
Het steendrukmuseum heeft naast stenen en persen veel potjes en flesjes, met lithografisch krijt, arabische gom, potloden, inkten tinctuur en natuurlijk veel grote vellen papier. Met alle beschikbare materialen kun je een workshop volgen. In één dag is het mogelijk om zelf een ontwerp te maken en uiteindelijk met enkele afdrukken de deur uit te gaan. “Het is een levend museum, da’s één van de vele mooie dingen van dit museum”, zegt Peter met fonkelende ogen.
Geen wonder, dat het Nederlands Steendrukmuseum zulke positieve reacties krijgt vanuit de politiek, de gebruikers en de bezoekers.